Verslag: Debat gemeenteraad Zwolle over de koers van het Sociaal Domein

Zwolle – Maandagavond 29 januari 2024 debatteerde de Zwolse gemeenteraad over de toekomstige koers van het Sociaal Domein. Het gaat om een visiedocument voor de jaren 2024-2030.

Gespreksonderwerpen

Het college vraagt de gemeenteraad nu om op basis van de nota richtinggevende uitspraken over de koers te doen. Hieruit moet duidelijk worden hoe de raad kijkt naar de manier waarop de gemeente de komende jaren binnen het sociaal domein gaat werken. Daarbij komen twee thema’s aan de orde: ten eerste hoe de beweging in het sociaal domein doorgezet moet worden en ten tweede hoe gewerkt moet worden aan bestaanszekerheid, kansengelijkheid en gezondheid. Binnen deze thema’s komen vijf gespreksonderwerpen aan de orde:
1. Vooral inzet van de overheid of meer beroep op de samenleving
2. In hoeverre moet of kan het zorglandschap veranderen
3. Vooral inzetten op participatie of op inkomensondersteuning
4. Hulp voor iedereen of ongelijk investeren (vooral voor kwetsbare groepen)
5. Gezond leven mogelijk maken door te faciliteren of door actief te organiseren
In de nota worden bij elk thema steeds twee kanten van een spectrum gepresenteerd.

Doelen

De gemeente heeft een belangrijke verantwoordelijkheid en steeds meer taken waar het gaat om het welzijn, gezondheid, de (inkomens)ondersteuning en zorg voor inwoners. Dit geheel wordt het gemeentelijke ‘sociaal domein’ genoemd. Sinds 2019 wordt onder de noemer van de ‘Hervormingsagenda Sociaal Domein’ gewerkt aan verschillende veranderingen. Onder andere door meer te denken in totaaloplossingen, vanuit mogelijkheden van inwoners en vanuit de vraag van inwoners in plaats vanuit het aanbod. Inmiddels is het nodig opnieuw de koers te bepalen omdat er vele nieuwe ontwikkelingen zijn. Zoals bijvoorbeeld de groei van de stad, vergrijzing, personeelstekorten en landelijk beleid.

Daarnaast heeft de gemeente de afgelopen jaren veel geleerd over hoe de overheid (kwetsbare) inwoners in de praktijk nog beter kan ondersteunen. Dat betekent niet dat er een volledig nieuwe koers nodig is maar dat wordt voortgebouwd op de ingeslagen weg. De ambitie van de gemeente is dat iedereen in Zwolle kan meedoen. Met dezelfde kansen voor iedereen en bestaanszekerheid voor inwoners.

Inspreekster

Danielle Dijkman sprak in namens de sociale coöperatie expeditie038. Deze organisatie helpt mensen hun wensen te ontdekken en toe te werken naar een baan, samen met anderen. Zij sprak daar lof over en hoopt dat de gemeente dit ook kan aanjagen, zodat het voor meer mensen mogelijk wordt.

De SP beet de spits af in het debat, en is altijd kritisch geweest over de hervormingsagenda Sociaal Domein. Zij wil dat de zorg dichtbij is, en niet alleen door financiën bepaald. De SP wil niet dat de overheid alles overneemt, maar ook niet dat mensen alles zelf maar moeten uitzoeken. Het zorglandschap kan wellicht veranderen en mensen moeten een nuttige rol kunnen krijgen. Ongelijk investeren moet de gemeente gewoon doen, met een boodschap richting Den Haag, zoals kijken naar bepaalde wijken met achterstanden. Zij hoopt dat de inzet op gezond leven meer oplevert dan een poster met een appel er op.

Het CDA vindt dat de overheid invloed heeft op hoe het zorgstelsel er uit ziet. Zij signaleert dat er in de toekomst minder zorgprofessionals zullen zijn, terwijl het aantal ouderen toeneemt. Dat gaat een groter beroep op de samenleving leggen. De sociale basis kan wel een stukje informele zorg leveren, denkt de partij, dat gaat om voornamelijk vrijwilligers, verenigingen en mantelzorgers. De overheid moet daarvoor randvoorwaarden stellen. Ook met het meer ondersteunen van deze groepen is die zorg nog steeds goedkoper. Gezond leven kan veel ziekte voorkomen denkt deze partij en mensen moeten wat meer geactiveerd worden om dat te bereiken.

Gezondheid

De PvdD ziet dat hier een aantal politieke keuzes liggen, zoals bijvoorbeeld over de zorgmarkt en kansenongelijkheid. Het hebben van gelijke kansen kan werken als een hefboom voor gezondheid, denkt deze partij. Zij pleit voor mantelzorgvriendelijk werkgeverschap. Mantelzorg gaat belangrijker worden en meer in omvang. Het beleid gericht op gezonde leefstijl moet in samenspraak met zorgprofessionals plaatsvinden. En in de vorm van een dialoog. Ook moeten er meer geschikte woonvormen komen. De inzet moet daarbij vooral liggen op participatie voor iedereen, en op goede voorzieningen voor iedereen. Een gezonde omgeving zorgt ook voor een gezond gestel, zegt zij.

Kinderen

GroenLinks wil knokken voor mensen die in een moeilijke positie zijn, en werken aan een zorgzame stad. Vanwege de vergrijzing is er meer regie nodig van de gemeente in het Sociaal Domein, zegt deze partij. Het zorglandschap moet zich meer inzetten op de voorkant, de scheiding tussen zorg en maatschappij moet verminderen, en de zorg moet herstelgericht zijn. Wat betreft gezond leven heeft iedereen volgens GroenLinks een eigen verantwoordelijkheid, maar vooral kinderen kunnen nog niet goed zelf beslissen en hebben een steuntje in de rug nodig. Iedereen moet zijn talenten kunnen inzetten, of het nu via vrijwilligerswerk is, of via betaald werk. De verschillende regelingen voor minima getuigen van sociale rechtvaardigheid.

Swollwacht wil meer zeggenschap leggen bij de inwoner zelf. Deze moet zijn eigen koers kunnen bepalen, en kan dat ook volgens deze partij. Zij ziet geen tegenstelling tussen inzet van de overheid of de samenleving, het moet beide zijn. In het zorglandschap moet goede zorg voorop staan. Ook wil zij meer participatie. Hulp moet voor iedereen zijn, de meeste mensen hebben ergens in hun leven wel een keer hulp nodig, zegt deze partij. Afdwingbaar gezond leven ziet zij niet zitten, maar er moet wel de keuze zijn voor gezond leven, bijvoorbeeld met een beweegmakelaar.

Actief faciliteren

De VVD muntte deze avond de term actief faciliteren. De partij wil niet dat ongezonde dingen verboden worden, maar dat er wel overal een gezonde keuze beschikbaar is. Daarbij spreekt zij zich uit tegen een zogenaamde  ‘frituurpolitie’. Actief faciliteren houdt in dat de overheid nét iets meer doet dan het voor de hand liggende. Ook zegt de partij dat de gemeente niet gaat ontkomen aan een groter beroep op de samenleving voor zorg, vanwege de vergrijzing. Steeds meer mensen worden digitaal vaardig, en dat kan mogelijk een deel van de krappe arbeidsmarkt opvangen. De kwaliteit van het zorgaanbod moet in contracten opgenomen worden. Zij maakt zich sterk voor startersbanen, en zegt dat iedereen een talent heeft. Daar moet een duurzame oplossing voor komen.

De ChristenUnie memoreert dat in de vorige eeuw het heel normaal was dat mensen naar elkaar omkeken en voor elkaar zorgden. In de loop der tijd is de samenleving meer geïndividualiseerd, en dat oude gevoel zou weer moeten terugkomen. Het zorglandschap is al aan het veranderen sinds de agenda voor hervorming Sociaal Domein is afgeleverd. De wereld wordt steeds complexer, kwetsbare mensen komen daardoor in de knel. De partij vraagt zich af hoeveel de overheid kan vragen van mensen. Er moet ook maatwerk zijn voor iedereen.

Preventie en dialoog

De PvdA stelt zichzelf de vraag hoe te komen tot een rechtvaardige samenleving. Ook zij wil een verbinding met specialistische zorg en maatwerk, en met dialoog. Investeren in vrijwilligers en mantelzorgers is belangrijk. De sociale basis is van levensbelang. En ook deze partij noemt de vergrijzing en krappe arbeidsmarkt als knelpunten. Er moet ingezet worden op brede welvaart, en dat betekent ook preventie. Er zijn te veel  mensen die financieel het einde van de maand niet halen en een beroep moeten doen op de voedselbank. Meedoen is belangrijk voor iedereen.

Volt haalt het aloude ‘It takes a village to raise a child’ van stal, een eeuwenoude volkswijsheid. Dat dorp zijn wij ontgroeid, zegt de partij. Elke generatie kan van elkaar leren en moet verantwoordelijk zijn voor elkaar. Segragatie in scholen bijvoorbeeld moet worden tegengegaan. Iedereen moet weten dat er een vangnet is. De balans in de zorg moet goed zijn, en niet doorslaan naar te zware zorg. Net als andere partijen neemt Volt ook de term ‘actief faciliteren’ van de VVD over. Een maatschappelijke diensttijd zou volgens deze partij een goede bijdrage kunnen leveren. Er moet een cultuur worden gecreëerd waarbij gezonde keuzes normaal zijn of de voorkeur krijgen.

Sterkste schouders

D66 sluit de reeks bijdragen af en benoemd de vijf speerpunten waarvoor deze partij zich altijd hard maakt. Dat heeft te maken met eigen kracht en compassie. Preventie vindt deze partij belangrijk en de meeste winst is volgens haar te halen uit het geven van vertrouwen. Het ondersteunen van kwetsbare mensen is een uitdaging en heeft maatwerk nodig. Vanwege de vergrijzing moeten de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen. Gezond leven ziet deze partij in de kern ook alsde eigen verantwoordelijkheid van mensen, maar ze wil wel dat gezonde keuzes gemakkelijker gaan worden.

De wethouders Dorrit de Jong, Paul Guldemond en Michiel van Willigen reageerden kort op de beraadslagingen. Ze vertelden wat zij er van hebben opgestoken, maar kwamen niet met toezeggingen. Er komt een definitief raadsvoorstel over de koers en de besluitvorming erover zal nog voor de zomer plaatsvinden.