Zwolle – De mantelzorger is onmisbaar in de zorg voor een patiënt. Thuis, maar zeker ook in het ziekenhuis. Steunpunt Mantelzorg (onderdeel van ZwolleDoet!) en de afdeling interne/ouderengeneeskunde van ziekenhuis Isala deden samen mee aan het landelijke project ‘In voor mantelzorg thuis’.
Het doel: een zachte landing voor mantelzorgers creëren na ziekenhuisopname van hun naaste. Het project bleek de start van een unieke samenwerking, die nu zijn eerste vruchten afwerpt. Zwolle is de eerste gemeente waar ziekenhuis en steunpunt mantelzorg zo nauw samenwerken.
Iedere patiënt zijn eigen aanpak
Mariska’s man Harjo heeft niet-aangeboren hersenletsel (NAH). Na vier herseninfarcten en een hersenbloeding is Harjo depressief, bij vlagen suïcidaal en altijd overprikkeld. Als mantelzorger draagt Mariska de meeste zorg voor Harjo en dat betekent vooral heel veel rekening met hem houden. Bijzondere gebeurtenissen, zoals een opname in het ziekenhuis, vragen om een tot in de puntjes geregelde aanpak. ‘Toen Harjo laatst werd geopereerd en de arts ons niet om stipt 12.00 uur ophaalde, had ik de grootst mogelijke moeite om Harjo daar te houden. Drie kwartier wachten is normaal gesproken geen probleem voor een patiënt, maar Harjo ging er bijna vandoor.’
Het verhaal van Mariska drukt zowel Steunpunt Mantelzorg Zwolle als ziekenhuis Isala met de neus op de feiten: iedere patiënt vraagt om een eigen aanpak. Mantelzorgers zoals Mariska kennen de patiënt door en door. De kennis en ervaring die zij hebben, maken het werk van verpleegkundigen en artsen makkelijker, geven de patiënt een prettiger verblijf in het ziekenhuis en helpen daarmee ook overbelasting bij mantelzorgers voorkomen.
Mantelzorgers betrekken bij de zorg
Steunpunt Mantelzorg Zwolle ondersteunt mantelzorgers met informatie, advies, lotgenotencontact, een luisterend oor en praktische hulp. Toen in 2019 het landelijke project van Movisie en Vilans, ‘In voor mantelzorg thuis’ van start ging, deed het Zwolse steunpunt vanzelfsprekend mee. Iedere deelnemende gemeente koos zijn eigen invalshoek. Het doel in Zwolle was om een zachte landing te creëren voor mantelzorgers na ziekenhuisopname van hun naasten. Oftewel: personeel in het ziekenhuis meer bewust maken van mantelzorg en ervoor zorgen dat mantelzorgers al tijdens de opname informatie krijgen over hoe straks verder.
‘Wij hebben de handen ineengeslagen met Isala’, zegt Jeanine de Vos, consulent mantelzorgondersteuning bij Steunpunt Mantelzorg. ‘In een ziekenhuis is alles – logischerwijs – gericht op de zorg dáár, op wat de artsen en verpleegkundigen ter plekke voor de patiënt doen. Er valt winst te behalen door mantelzorgers daarbij te betrekken en hen voor te bereiden op momenten als opname en thuiskomst.’
Onze aard is om mensen te helpen
‘Bij opname komt de zorg voor de patiënt thuis geregeld ter sprake. En vaak komt in het rapport te staan: ‘mantelzorger is overbelast’. We willen er graag zijn voor de mantelzorger, maar daar hebben we de tijd en ruimte niet genoeg voor,’ vertelt Joannie Koenderink, verpleegkundige op de afdeling interne/ouderengeneeskunde in Isala. ‘Het gros van de collega’s wist voorafgaand aan dit project niet waar we mantelzorgers naartoe konden doorverwijzen. We zijn opgeleid voor het werken met de patiënt; waar hun naasten terechtkunnen leren we niet op de opleiding. Maar als verpleegkundige zit het in mijn aard om mensen te helpen.’
Samen met Steunpunt Mantelzorg heeft Isala in kaart gebracht wanneer een mantelzorger openstaat voor informatie én wanneer wij gebruik kunnen maken van hun kennis. ‘De opname is bijvoorbeeld niet het moment om de mantelzorger te vertellen over de ondersteuning voor hem of haar zelf, maar juist wél het moment om informatie over de patiënt op te halen door verpleegkundige.’
Regie pakken
Beide partijen hebben belang bij een zachte landing voor mantelzorgers na ziekenhuisopname van hun naaste. ‘Als de mantelzorger overbelast raakt, liggen foutjes in de verzorging op de loer. Dat is gevaarlijk voor de patiënt én kan ervoor zorgen dat het ziekenhuis iemand opnieuw moet opnemen. Ons doel is dat mantelzorgers zelf de regie kunnen pakken. Hoe eerder ze weten waar ze terechtkunnen voor advies en ondersteuning, hoe beter’, aldus Jeanine de Vos.
Zwolle mantelzorgvriendelijk
Het resultaat van de samenwerking is dat bezoekers van het ziekenhuis die een patiënt bijstaan, worden herkend en erkend als mantelzorgers en overbelasting in een vroeg stadium kan worden voorkomen. Denk aan gesprekken die op natuurlijke wijze ontstaan tussen verpleegkundigen en mantelzorgers én aan verschillende voorzieningen. ‘Isala maakt een folder over advies en ondersteuning voor mantelzorgers, er is een online checklist met informatie: wat komt er kijken bij een opname en bij thuiskomst en verpleegkundigen volgen een e-learning over samenwerking met mantelzorgers’, zegt Joannie Koenderink.
Ook wordt er gewerkt aan een informatiepunt voor mantelzorgers in het ziekenhuis. De voorzieningen maken de drempel naar hulp lager.
‘De initiatieven voor mantelzorgers versterken Zwolle als mantelzorgvriendelijke stad en helpen overbelasting voorkomen,’ aldus Jeanine de Vos. Zwolle is de eerste gemeente in het land waar het steunpunt mantelzorg en het ziekenhuis zo nauw samenwerken op het gebied van mantelzorgondersteuning. ‘We zijn door het ministerie van VWS benaderd om te vertellen over deze samenwerking’, zegt Jeanine de Vos. ‘Ik hoop van harte dat onze aanpak andere gemeenten inspireert.’
Joannie is er trots op dat ze onderdeel uitmaakt van dit project. ‘Het is bijzonder wat we hebben neergezet, want we gaan buiten de ziekenhuismuren. Eigenlijk heel logisch, want de zorg stopt niet als iemand het ziekenhuis uit loopt. We borgen nu dat de mantelzorger de zorg daarna zo goed mogelijk aankan. Én dat de verpleegkundigen en artsen in het ziekenhuis vanaf het moment van opname weten hoe ze een patiënt het best kunnen helpen, dankzij de betrokkenheid van de mantelzorger. We hebben nu het complete plaatje in beeld. We zijn er niet meer alleen voor de patiënt, maar ook voor de mantelzorger.’
