Herdenking gevallenen Oost-Azië woensdag in Park Eekhout
Ted Hielckert: "We waren 'buitenkampers', maar zeker niet veilig"
Zwolle – Terwijl de feestgeluiden van de kermis over Park Eekhout waaiden, stonden in datzelfde park tientallen mensen op indrukwekkende wijze stil bij de oorlogsslachtoffers uit Oost-Azië. Dat contrast was bijna symbolisch. Ook in mei 1945 werd er in Nederland al volop feest gevierd terwijl de oorlog in Nederlands-Indië nog volop gaande was. Pas op 15 augustus kwam daar een einde aan de strijd. Maar in tegenstelling tot Europa was dat niet gelijk het begin van een periode van feest en wederopbouw. Het duurde nog tot 1962 voordat iedereen zich in de toenmalige koloniën daadwerkelijk bevrijd voelde. En juist ook de vrijheidsstrijd ná 1945 maakte vele burger- en militaire slachtoffers.
Verslag: Martin van der Hooft
Foto’s: ©Peter Denekamp
Het thema van de herdenking van dit jaar was ‘Onbekende Helden’. In de toespraken werd duidelijk gemaakt waarom dat zo toepasselijk was. Er zijn steeds minder echte ooggetuigen en vele van hen hebben nog steeds moeite om terug te kijken naar de verschrikkingen van zowel vóór 1945 als van ná 1945. Luitenant-Generaal Hans van Griensven sprak over de weinige aandacht die in Nederland bestond voor het leed in de overzeese gebiedsdelen. Enerzijds kwam dat doordat de Europese Nederlanders bezig waren om hun eigen pijn te verwerken. Anderzijds voelde men zich ook beschaamd over de ontwikkelingen in Nederlands-Indië en Guinea.
Grootste Nederlandse operatie ooit
Honderdvijftigduizend militairen zond Nederland uit – de grootste Nederlandse operatie ooit – om de orde en het gezag te herstellen. 6200 van hen – waaronder 15 Zwollenaren – lieten daarbij het leven. De periode staat nu bekend als één van de zwartste uit de Nederlandse geschiedenis. Van Griensven haalde daarover een citaat aan “Humanitaire hulpverlening was veel kenmerkender dan de – ook gepleegde – misstanden”. Onder veel mensen is dat aspect echter zwaar onderbelicht, één van de redenen dat ook de militairen vaak niet of nauwelijks over deze periode spraken.
Het nu lopende onderzoek moet leiden tot een evenwichtig en genuanceerd beeld over deze zwarte periode in de Nederlandse geschiedenis. Inspecteur Generaal der Krijgsmacht, Hans van Griensven
Buitenkampers
Gastspreker Ted Hielckert, één van de laatste echte ooggetuigen, maakte van dichtbij de verschrikkingen mee. Zijn familie verbleef in de roerige periode na de capitulatie van Japan niet in één van de ‘veiligheidskampen’: “We waren zogenaamde buitenkampers, maar daarmee waren we zeker niet veilig.” In het ontstane machtsvacuüm werden duizenden (Indo-)Nederlanders op brute wijze vermoord. Uiteindelijk vertrok de familie Hielckert met vele anderen naar Nederland. Via Deventer – waar ze geld moesten lenen voor de inrichting van het contractappartement en winterkleding – kwam het gezin uiteindelijk in Zwolle terecht.
Pas in 1962 werd ook Nederlands-Guinea zelfstandig en kwam er een eind aan de koloniale periode in Oost-Azië. Het Indië en Nieuw Guinea-monument in Park Eekhout symboliseert met zijn drie zuilen de drie perioden van strijd: de 2de Wereldoorlog van ’41 tot ’45, de vrijheidsstrijd van Nederlands-Indië van ’45 tot ’49, en de vrijheidsstrijd in Nederlands-Guinea tot 1962.
Kranslegging en defilé
Na de toespraken en de 1 minuut stilte, volgde de kranslegging. Er werden drie kransen gelegd, ter nagedachtenis aan alle omgekomen burgers, ter nagedachtenis aan alle omgekomen militairen en namens het openbaar bestuur. Na de kransen plaatsten leerlingen van de Parkschool – die het monument heeft geadopteerd – een bloemstuk. De ‘Ambassadeurs van de Vrijheid’ reikten de kransen aan. Dat zijn vertegenwoordigers van de Zwolse Jongerenraad en studenten van Deltion College.
Hierna werd er een defilé gelopen, waarbij diverse mensen op persoonlijke titel nog bloemen achterlieten.
4 mei-herdenking
Fons Aarendonk (Vereniging Veteranen Zwolle) en Jeffrey Satoor de Rootas legden na afloop voor onze camera onder andere uit waarom deze herdenking een ‘eigen datum’ heeft en niet aangesloten is bij de grote herdenking van alle oorlogslachtoffers die jaarlijks plaatsvindt op 4 mei.
Koperensemble Excelsior en de Molukse zanger John Lesnussa verzorgden de muzikale begeleiding. De plechtigheid werd afgesloten met een defilé. Aansluitend was het mogelijk een kopje thee of koffie te drinken bij Theeschenkerij Park Eekhout.
